مسجد جامع سمنان

سمنان،خیابان امام

مسجد جامع سمنان بنایی بسیار کهن و باارزش در خیابان امام سمنان است. در طول زمان تغییرات و تحولات زیادی در این مسجد بوجود آمده است، اما هم اکنون در آن آثار دوران سلجوقی و تیموری دیده می‌شود. عقیده بر این است که این مسجد در قرن نخست هجری و بر روی خرابه‌های آتشکده بنا شده است. مسجد جامع سمنان در طول تاریخ از لحاظ مذهبی، فرهنگی و اجتماعی از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار بوده است. سبک معماری این بنا، به شیوه معماری آذری می باشد. مناره مسجد جامع سمنان یکی از منارهای تاریخی ایران متعلق به دوره سلجوقیان به شمار می‌رود که در گوشه شمال شرقی مسجد جامع قرار دارد. ارتفاع این منار از سطح زمین ۳۱/۲۰ متر می‌باشد و از روی بام به ارتفاع ۲ متر کتیبه‌ای با طرح و نقش بسیار زیبا از آجر و با خط کوفی تزئین شده‌است. چنین استنباط می گردد كه در زمان سلطنت شاه عباس كبیر به مردم سمنان به علت داشتن مذهب تشیع از بابت مالیات نقدی سالانه پنج یك تخفیف داده بودند. متن فرمان دوم كه در سمت راست ایوان مسجد جامع سمنان نصب است مربوط به دوره سلطنت حسین صفوی است كه در سال جلوس خود یعنی ۱۱۰۶هجری قمری برای حاكم خوار و سمنان نوشته و در آن تأكید نموده است كه اهالی آن سامان را از قمار و سایر محرمات باز دارد و عموم عامیان و بدكاران را در حضور ریش سفیدان توبه دهد و چنانچه از عمل خود منصرف نشدند در انظار عامه حد بزنند مخصوصا در آخر فرمان نوشته شده است كه اهالی و اربابش را از كبوتر پرانی و كرك دوانی و نگاهداشتن گاو و قوچ و سایر حیوانات جهت جنگ و پرخاش ممنوع ساخته و متن فرمان را بر سنگ نقش نموده و در مسجد جامع نصب نمایند. از مضمون سومین لوح كه قرینة دو لوح مذكور است چنین فهمیده میشود كه در سال ۱۰۲۱ هجری قمری فرمانی صادر شد كه به موجب آن بعضی افاضات ظلم و تعدی و مالیات از شیعة عراق رفع شده و لوح سنگی دیگر كه بالای در سمت شمال غربی وجود دارد فرمانی مشتمل بر بخشش تمغای سمنان است كه در سال ۹۶۲ هجری قمری صادر شده است. از دیگر ویژگیهای ایوان مسجد جامع سمنان داشتن دهنه ای به وسعت ۴۰/۱۰متر و در پشت آن مقصوره ای مربع شكل به طول و عرض ۱۴ قدم و به ارتفاع بیش از ۵/۱۴ متر وجود دارد كه به وسیلة دو درب كوچك طرفین محراب ایوان به صحن و به كمك چند در كوچك و بزرگ به شبستانهای اطراف راه می یابند. صحن مسجد به شكل مستطیل به طول ۲۷متر و عرض ۲۵ متر می باشد. شبستان شمالی مسجد جامع مشتمل بر ۱۶ستون مدور و قطور است كه بر روی آن طاقهای ضربی شبستان استوار گردیده است. شبستان شرقی كه به وسیلة در ورودی جنوب شرقی از شبستان جنوبی به وسیله در شمالی از شبستان شمالی جدا می گردد و به همت كیقباد بن ملك شرف الدین سمنانی وزیر امیر تیمور گوركانی ساخته شده است. این شبستان به وسیلة هشتی كوچك باطاق گنبدی كم خیز مزین به تزئینات معقلی بسیار زیبا به بازار حضرت راه می یابد. در گوشة شمال شرقی این شبستان منار سلجوقی به ارتفاع ۲۰/۳۱ متر واقع است. شبستان جنوبی مشتمل بر ۱۶ ستون مدور در وسط و ۵/۸ ستون در طرف دیوار شرقی می باشد كه پایه های ۲۷ طاق شبستان را تشكیل می دهد. این شبستان در زمان ارغون خان و به وسیلة وزیرش شیخ علاء الدوله سمنانی احداث گردیده و در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار توسط ذوالفقارخان سمنانی حاكم سمنان – دامغان – شاهرود و بسطام نسبت به تعمیر آن اقدام گردید.